Twórcze myślenie to przełamywanie utartych schematów, by spojrzeć na sprawy z różnych punktów widzenia.
Dr Edward de Bono
Technika Zmiana perspektywy jest narzędziem opisywanym między innymi w NLP (neurolingwistyczne programowanie) i w psychologii poznawczej. Polega na tym, że patrzymy na siebie, na innych, na daną sytuację lub system z różnych punktów widzenia.
Jeden punkt widzenia jest odpowiedni dla danej perspektywy i daje tylko fragmentaryczny obraz całości. Jeżeli chcesz uczynić ten obraz bardziej kompletnym, warto spróbować spojrzenie na daną sytuację w różny sposób.
Umiejętność ta jest bardzo przydatna m.in. w nabieraniu dystansu do trudnych sytuacji, negocjacjach, rozwiązywaniu konfliktów, poprawie jakości relacji, zrozumieniu oczekiwań drugiej osoby, a nawet całego
systemu.
Wzrost naszej świadomości w tych kwestiach pozwala w efekcie na świadome i spójne z naszym systemem wartości podejmowanie decyzji.
Najczęściej spotykanymi perspektywami są:
– perspektywa własna (pozycja pierwsza),
– perspektywa innej osoby w tej samej sytuacji (pozycja druga),
– perspektywa niezależnego obserwatora, metapozycja (pozycja trzecia),
– perspektywa systemu (pozycja czwarta).
Z reguły najmniejszym problemem jest spojrzenie z własnej perspektywy, gdyż tak odbieramy świat i przez większość czasu tak właśnie funkcjonujemy.
Kierujemy się wtedy własnymi wartościami i przekonaniami oraz stosujemy swoje filtry postrzegania, doświadczania i interpretowania otaczającej nas rzeczywistości.
Pozycja druga polega na spojrzeniu na świat czy sytuację od strony fizycznej i emocjonalnej oczami drugiej osoby, uczestniczącej w tej samej co my sytuacji. Jest to „wejście w buty” rozmówcy, zamienienie się miejscami, tak aby w rezultacie uświadomić sobie, czego rozmówca oczekuje, jakie wyznaje wartości, co go cieszy, irytuje, złości. Takie postrzeganie jest niezwykle korzystnym doświadczeniem, gdyż pozwala nam spojrzeć na siebie oczami innej osoby i ujrzeć to, czego nie dostrzegamy z własnej perspektywy. Pozwala nam to zebrać mnóstwo informacji, uświadomić sobie wiele kwestii i w efekcie zrozumieć sprawy, które są niezrozumiałe, gdy uwzględnia się tylko własny punkt widzenia.
Jest to szczególnie przydatne w przypadku rozwiązywania konfliktów, przygotowania się do negocjacji, do rozmów kwalifikacyjnych, a także w sytuacjach, w których chcemy poprawić relacje z innymi ważnymi dla siebie osobami.
Pozycja trzecia — spojrzenie z punktu widzenia obserwatora — jest niezależną oceną sytuacji czy osoby. Polega na przeniesieniu punktu widzenia poza siebie i poza drugą osobę — z boku, z tyłu, z przodu, ponad głowami, z bliska, z daleka… Obserwator znajduje się w dysocjacji, nie interpretuje zdarzeń, z dystansem opisuje, jak dana sytuacja czy osoba wygląda, przygląda się z boku i stara się zrozumieć, o co chodzi w zaistniałym położeniu.
Pozycja czwarta — spojrzenie z perspektywy systemu — pozwala nam spojrzeć na siebie, innych, na daną sytuację z lotu ptaka w ujęciu systemowym. Systemem może być np. cała rodzina, interesariusze projektu, dział, organizacja, grupa kapitałowa. Możemy wówczas zauważyć pozostałe elementy wybranego systemu i wzajemne zależności pomiędzy nimi. Możemy dostrzec kluczowe, z perspektywy całego systemu, aspekty analizowanej sytuacji.
Narzędzie to jest z powodzeniem stosowane, gdy:
– Chcemy przyjrzeć się wybranej sprawie, osobie czy sytuacji z szerszej perspektywy.
– Potrzebujemy zebrać dużo informacji, uświadomić sobie wiele kwestii.
– Chcemy nabrać do pewnych spraw dystansu lub głębiej je zrozumieć.
– Pragniemy przygotować się na czekające nas zmiany i wyzwania.
Stosując Zmianę perspektywy, możemy dodatkowo posłużyć się różnymi wariantami, dotyczącymi:
– Zmiany osoby,
– Zmiany czasu,
– Zmiany informacji,
– Zmiany w systemie.